اکنون به صورت مختصر روش نماز پیامبر صلی الله علیه وسلم ـ را از کتاب شیخ عبدالعزیز بن باز رحمه الله ـ برایتان خواهم آورد...
روشِ نماز پیامبر چنین است که نمازگزار، نخست رو به قبله کند در حالی که با قلبش نیت نماز نماید و با زبان نیت را تلفظ نکند... روی کردن به قبله برای شخص ناتوان، مانند بیمار لازم نیست...
برای انسان واجب است که ایستاده نماز بگزارد مگر آنکه ناتوان باشد که در این صورت اگر توانست نشسته نماز میخواند و اگر نتوانست بر پهلو... همینطور سنت است که به سوی سُتره نماز بخواند و در این مورد، مسجد و غیر مسجد تفاوتی ندارد، چرا که رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ میفرماید: «نماز نگزار مگر به سوی ستره و مگذار کسی از جلویت عبور کند...» ستره باید از زمین بلندتر باشد و باید از چیزهایی که او را از نمازش مشغول میدارد مانند نقش و نگار و سر و صدا دوری کند و در صورت فشار ادرار و مدفوع نماز نخواند...
سپس تکبیر احرام «الله اکبر» میگوید و در حال نماز به محل سجدهاش مینگرد و در هنگام تکبیر دستانش را تا روبروی شانهها یا گوشهایش بالا میبرد...
در هنگام تکبیر صدایش را بلند نمیکند مگر آنکه امام باشد و ماموم تکبیر نمیگوید مگر پس از آنکه تکبیر امام پایان یابد...
سپس دست راست را بر روی دست چپ بر سینه میگزارد...
سنت است پس از تکبیر احرام دعای استفتاح را بخواند:
«اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِي وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِي مِنَ الْخَطَايَا كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الْأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْ خَطَايَايَ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ»[1]
(خدایا میان من و گناهانم دوری انداز، چنانکه مشرق و مغرب را از هم دور ساختهای، خداوندا مرا از گناهانم پاک ساز چنانکه لباس سفید از چرک پاک میشود، خدایا گناهانم را با آب و برف و تگرگ بشوی)...
یا دیگر دعاهای استفتاح که از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ ثابت شده است...
سپس بگوید: أعوذ بالله من الشیطان الرجیم... بسم الله الرحمن الرحیم... و در این حال به سجدهگاه خود نگاه کند و به این سو آن سو ننگرد و چشمانش را به آسمان ندوزد... و سورهی فاتحه را بخواند و پس از آن اگر در نماز جهریه بود با صدای بلند «آمین» بگوید و اگر در نماز سری بود به صورت سری آمین را بگوید.... سپس آنچه از قرآن که برایش ممکن است بخواند...
سپس تکبیر گوید و پس از بالا بردن دو دست به مقابل شانه یا گوشهایش، به رکوع رود و در هنگام رکوع کمرش را صاف بدارد و دستانش را بر زانوهایش قرار دهد و در این حال میان انگشتانش فاصله اندازد، گویا زانویش را گرفته است و بگوید: «سبحانَ رَبِّیَ العَظیم»... بهتر است سه بار یا بیشتر آن را تکرار کند و اگر اذکار دیگری که در سنت [برای رکوع] وارد شده را بگوید اشکالی ندارد...
سپس سرش را از رکوع بلند کند و در این حال دو دستش را تا روبروی شانهها یا گوشهایش بالا بیاورد و بگوید: «سَمِعَ اللهُ لِمَن حَمِدَه»... سپس دستانش را بر سینه نهد و بگوید: «رَبَّنا وَلَكَ الحَمد» (پروردگارا و ستایش از آن توست) و میتواند این ذکر را نیز بر آن بیفزاید:
«مِلْءَ السَّمَاوَاتِ، وَمِلْءَ الأَرْضِ، وَمِلْءَ مَا شِئْتَ مِنْ شَيْءٍ، بَعْدُ أَهْلَ الثَّنَاءِ وَالْمَجْدِ، أَحَقُّ ما قالَ العَبدُ وَکُلُّنا لَكَ عبدٌ، اللهُمَّ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلَا مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلَا يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ»
(به پُری آسمانها و پُری زمین و پُری هر چه که بخواهی، تو اهل ثنا و شکوهی، شایستهترین چیزی که بنده گفته است ـ و همه بندهی تو هستیم ـ این است: خداوندا هر چه تو بدهی بازدارندهای ندارد، و هر چه را باز داری، دهندهای ندارد، و ثروت هیچ ثروتمندی در برابر تو برایش سودی ندارد)[2] یا هر دعای دیگری که در سنت وارد شده است...
اما اگر ماموم بود (یعنی پشت سر امام نماز میخواند) سمع الله لمن حمده را نمیگوید، بلکه پس از آن، یعنی «ربنا ولك الحمد...» را میگوید...
سپس با گفتن الله اکبر به سجده میرود و در حال سجده باید این هفت عضو به زمین برسد: پیشانی همراه با بینی... دو دست... دو زانو... گوشهی انگشتان پا... و میگوید: «سُبحانَ رَبّيَ الأعلیٰ» و آن را سه بار یا بیشتر تکرار میکند و شایسته است در سجده بسیار دعا کند...
در حال سجده انگشتانش را به هم میچسباند و دو بازوی خود را از پهلوها، و شکمش را از رانهای خود دور میگیرد... سپس دستان و سرش را با گفتن الله اکبر بلند میکند و بر روی پای چپ خود مینشیند و پای راست خود را قائم نگه میدارد و دستان خود را بر ران و زانوی خود قرار میدهد و در حال نشستن میان دو سجده میگوید:
«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَارْحَمْنِي وَاجْبُرْنِي وَارفَعني وَعافِني وَارْزُقْنِي»
(خداوندا مرا بیامرز و مورد رحمت خود قرار ده و مصیبتم را جبران کن و بلندم گردان و عافیتم عطا کن و روزیام ده)...یا بگوید: «رَبِّ اغْفِرْ لِي، رَبِّ اغْفِرْ لِي»...
پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ ایستادن بعد از رکوع و نشتن میان دو سجده را طولانی میکرد...
سپس با گفتن الله اکبر به سجدهی دوم رود و آن را همانند سجدهی نخست انجام دهد...
سپس با گفتن تکبیر از سجده برخیزد، و میتواند همانند میان دو سجده کمی بنشیند؛ به این نشستن، جَلْسَهی استراحت گویند که مستحب است و اگر آن را انجام ندهد اشکالی ندارد... این نشستن ذکر و دعایی ندارد...
سپس برای رکعت دوم بلند شود و آن را همانند رکعت نخست انجام دهد...
اگر نمازی که میخواند دو رکعتی باشد، مانند نماز صبح یا جمعه و عید، در رکعت دوم برای تشهد بنشیند... در تشهد همهی انگشتان دست راستش را جمع کند به جز انگشت سبابه که هنگام ذکر نام الله و هنگام دعا در تشهد با آن اشاره نماید...
اگر انگشت شست و وسط را با هم حلقه نماید و با سبابه اشاره کند نیز خوب است زیرا هر دو روش از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ روایت شده است...
سپس در تشهد چنین بگوید:
«التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ (یا: السَّلامُ عَلَی النَّبيِ) وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلَامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ»...
و پس از تشهد بر پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ چنین درود بفرستد:
«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ، اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ»...
مستحب است که پس از آن بگوید: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ ، وَمِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ، وَمِنْ شَرِّ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ»...
سپس هر خیری از خیرات دنیا و آخرت را از خداوند بخواهد...
و در پایان به سمت راست و چپ سلام دهد و بگوید: «السلام علیکم ورحمة الله... السلام علیکم ورحمة الله»...
اما اگر نماز سه رکعتی باشد مانند نماز مغرب، یا چهار رکعتی مانند ظهر و عصر و عشاء... تشهد را میخواند سپس به رکعت سوم برمیخیزد و دستهای خود را تا روبروی شانه یا روبروی گوش بالا میبرد (مانند تکبرة الإحرام) و الله اکبر میگوید... سپس دستانش را چنانکه گفتیم بر سینه میگذارد و فقط سورهی فاتحه را میخواند...
هنگام تشهد پایانی به حالت تَوَرُّک مینشیند به این صورت که پای چپ خود را از زیر ساق پای راستش عبور میدهد و بخشی از نشیمنگاه خود را بر زمین میگذارد و با کف دست راست خود زانوی چپش را میگیرد و بر آن تکیه میدهد...
سپس به سمت راست و چپ خود سلام میدهد...
پس از نماز مستحب است که اذکار نماز را بخواند که چنین است:
سه بار گفتنِ: «اَستَغفِرُ الله»...
سپس گفتن: «اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ، وَمِنْكَ السَّلَامُ، تَبَارَكْتَ ذَا الْجَلَالِ وَالإِكْرَامِ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، اللَّهُمَّ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ وَلَا مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلَا يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ، لَهُ النِّعْمَةُ وَلَهُ الْفَضْلُ، وَلَهُ الثَّنَاءُ الْحَسَنُ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ»...
سپس سی و سه بار سبحان الله، سی و سه بار الحمدلله و سی و سه بار الله اکبر میگوید و در بار صدم میگوید: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»...
سپس آیة الکرسی و سورهی اخلاص و فلق و ناس را یک بار بخواند، مگر پس از نمازهای صبح و مغرب که مستحب است سورههای اخلاص و فلق و ناس را سه بار بخواند...
همچنین سنت است پس از نمازهای صبح و مغرب ده بار بگوید: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ».